حل مسئله فرایندی است برای کشف توالی و ترتیب صحیح راه هایی که به یک هدف یا راه حل منتهی می شود . در موقعیتی که انسان با مسئله ای روبه رو می شود باید موانع یا مشکلاتی که بر سر راه رسیدن به هدف وجود دارد غلبه کند .
الگوی تدریس حل مسئله :
حل مسئله فرایندی است برای کشف توالی و ترتیب صحیح راه هایی که به یک هدف یا راه حل منتهی می شود . در موقعیتی که انسان با مسئله ای روبه رو می شود باید موانع یا مشکلاتی که بر سر راه رسیدن به هدف وجود دارد غلبه کند . در روان شناسی « مسئله » معمولا به محیط بیرونی فرد مربوط می شود مانند ماز معما و مسئله ریاضی که برای هر کدام یک راه حل و پاسخ مشخص یافت می شود.عامل اصلی در حل مسئله عبارت است از : کاربرد تجربه قبلی فرد برای رسیدن به راه و پاسخی است که پیش از آن برای انسان شناخته شده نبوده است .
روش های حل مسئله
الف) حل مسئله از طریق آزمایش و خطا : چنان چه با مسئله ای روبه رو شویم که برای حل آن ، قاعده و اصولی از پیش شناخته شده ای در اختیار نداشته باشیم ، از طریق آزمایش و خطا آن را حل می کنیم . مثل: بازکردن قفلی با دسته کلیدی که تعداد زیادی کلیدهای شبیه به هم دارد . می توان آن را از طریق بینش و شناخت حل کرد .
ب)حل مسئله از طریق بینش و شناخت : هنگامی که عناصر و روابط مربوط به یک مسئله برای انسان شناخته شده باشند ، می توان آن را از طریق بینش و شناخت حل کرد .روش حل مسئله از طریق بینش و شناخت به کشف قواعد و الگوی روابط و یا اصولی که در مسئله نهفته است دلالت دارد و به محض اینکه عوامل مذکور شناخته شوند مسئله مستقیما حل خواهد شد رفتار توام به بینش دارای دو شرط است :
1- باید اصول اصلی شناخته و فهمیده شوند .
2- منابع و وسایل موجود تغییر یابند و با انطباق داده شوند تا حل مسئله از طریق بینش ، عملی گردد . فرض کنید که یک پیام سرّی با این ارقام ( 40-8-4004 ) برای شما ارسال گردیده است. باید بدانید ارقام با حروف الفبا چه ربطی دارد وقتی کشف می کنیم ارقام حروف ابجد هستند، از طریق بینش مفهوم آن را دریافت می کنیم .
ج) حل مسئله با روش دیویی : جان دیویی فرایند جریان حل مسئله را با پیدا کردن عواملی که موجب مسئله شده اند آغاز می کند .در این روش تاکید بر آن است که شاگرد مستقلا مسئله را حل کند .
روش دیویی دارای پنج مرحله به شرح زیر است :
- مشخص کردن مسئله ( وجود گودال در مثال زیر )
- حدس زدن یا مشخص کردن علل مسئله ( عمق ، پهنا و لغزنده بودن دیواره)
- در نظر گرفتن راه حل های ممکن ( که با توجه به موقعیت معین می شود )
- انتخاب بهترین راه حل ( که با توجه به موقعیت انتخاب می شود )
-
اجرای راه حل انتخابی و نتیجه گیری
مثال : فردی که در جنگل می رود ممکن است به گودالی برسد که او را از پیش روی باز دارد . در اینجا عمق و پهنای گودال و لغزنده بودن دیوارهای آن ، مشکل آفرین هستند . در این موقعیت عابر راه های مختلفی برای عبور از گودال در نظر می گیرد ، یکایک آنها را ارزیابی می کند و سرانجام راه حل نهایی را به کار می گیرد و مسئله را حل می کند .
نکته : روش حل مسئله با روش دیویی و روش اکتشافی مراحل مشابه و یکسانی دارند . تفاوت آنها در میزان و نحوه ی راهنمایی معلم به شاگردان برای حل مسئله است .
د ) حل مسئله با روش تحلیلی : تحلیل تدریجی و گام به گام مسئله در جهت رسیدن به حل مسئله به فهم کامل کلیدی مراحل و روابط مربوط نیاز دارد . این روش آمیزه ای از روش آزمایش و خطا ، بینش و تفکر منطقی است . بسیاری از مسائل هندسی بدین گونه حل می شوند . احتمالا همان روشی که دانشمندان در برخورد با مسئله در پیش می گیرند نیز همین است .
خوبی ها: الگوی حل مسئله به علت ، فعال و سهیم بودن شاگردان در فعالیت های آموزشی ، یکی از مهمترین راه حل های تدریس به حساب می آید .در این روش شاگردان احساس مسئولیت می کنند و رضایت خاطر بیشتری به دست می آورند و در موقع شکست خود را مسئول می دانند نه معلم را . در این روش دانش آموزان برای نمره گرفتن کار نمی کنند بلکه برای کاربرد آموخته های خودشان این کار را انجام می دهند .دانش آموزان با این روش خلاق می شوند .
کاستی ها :باید معلمی که با این روش تدریس می کند قوی یا با تجربه باشد . باید تعداد افراد کلاس کم باشد . ( حداقل 6 و حداکثر20 نفر)
